Uit de Schaduw

Nederlandse liedkunst in Mahler’s voetspoor

Vincent Kusters (bariton)
Reinild Mees (piano)

De invloed van Gustav Mahler op de Europese muziekcultuur was diepgaand – en Nederland vormde daarop geen uitzondering. Met Willem Mengelberg als bevlogen pleitbezorger kreeg Mahlers muziek een vaste plaats in het Nederlandse muziekleven. In die context werden veel Nederlandse componisten echter overschaduwd door de grootsheid van Mahlers oeuvre, en bleef hun vocale werk lange tijd onderbelicht.

Het recital Uit de Schaduw wil daar verandering in brengen. Door de werken van componisten als Mengelberg, Wagenaar, Van Rennes en Diepenbrock opnieuw te laten horen, wil dit programma licht werpen op de rijkdom van de Nederlandse laatromantische liedkunst – een repertoire dat zijn eigen waarde en zeggingskracht heeft, los van het grote symfonische gebaar.

Het programma opent met een selectie uit de vroege Wunderhorn-liederen van Mahler (1887–1891), geschreven voor zang en piano. Deze liederen, die vaak over het hoofd worden gezien ten gunste van zijn latere orkestrale cycli, verdienen hernieuwde aandacht vanwege hun poëtische directheid en muzikale finesse. Ze vormen een intieme inkijk in de jonge Mahler, nog vóór zijn grote symfonieën het licht zagen.

Willem Mengelberg, vooral bekend als dirigent en Mahler-ambassadeur, componeerde zelf eveneens liederen die de invloed van Brahms en Schumann verraden. Zijn tekstkeuze – met dichters als Goethe, Uhland en Eichendorff – toont zijn verbondenheid met de Duitse romantische traditie, maar zijn muziek draagt ook een persoonlijk, expressief karakter.

Johan Wagenaar, vooral geassocieerd met orkestrale werken, schreef met zijn Fünf Lieder, Op. 6, melodieus en subtiel doorvoeld repertoire. De opdracht aan Catharina van Rennes getuigt van de nauwe onderlinge verbanden in de Nederlandse muziekwereld van die tijd.

Van Rennes zelf was een voorvechter van vocale muziek in Nederland. Haar liederen combineren eenvoud met expressiviteit en laten zien hoe zij als componiste en zangpedagoge een blijvende invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het Nederlandse lied.

Tot slot klinken liederen van Alphons Diepenbrock, wiens werk zich beweegt tussen laatromantiek en impressionisme. Zijn verfijnde tekstkeuze en harmonische gelaagdheid maken zijn muziek tot een hoogtepunt in het Nederlandse vocale repertoire.

Uit de Schaduw is daarmee zowel een eerbetoon aan Mahler als een pleidooi voor zijn Nederlandse tijdgenoten. Dit recital nodigt uit tot herontdekking van componisten die lang in de schaduw stonden, maar wier muziek nu – terecht – weer gehoord wordt.